3. Gedragscode en aanpassing verkeersreglement
Het moet voor de fietsers duidelijk zijn hoe ze moeten handelen wanneer een vrachtwagen in hun omgeving opduikt.
Vooreerst moet de fietser of voetganger zich alert opstellen.
"Er rijdt in
mijn buurt een chauffeur die geen volledig zicht heeft op alles wat zich rondom het voertuig afspeelt. Ik ben op mijn hoede!"
De fietser stelt zich meteen de vraag: "Zal de vrachtwagen rechts afslaan?". Daarvoor houdt hij/zij de richtingaanwijzers
in het oog.
Gedragscode: Bij een kruispunt of afslag naar rechts dienen achteropkomende fietsers altijd achter de vrachtauto te blijven!
Welke elementaire informatie moet gegeven worden aan kinderen van het basisonderwijs en bij uitbreiding
aan elke fietser en voetganger?
| Situatie |
Gedragscode |
| Je komt met je fiets aan een
kruispunt en ziet dat er aan het kruispunt een vrachtwagen staat te wachten. |
Blijf achter de vrachtwagen! Doe geen poging
om op het fietsopstelvak te gaan staan omdat de kans bestaat dat de verkeerslichten plots op groen springen
en de vrachtwagen je aanrijdt! |
| Je staat te wachten aan een kruispunt en er
komt een vrachtwagen naast je gereden. Je staat naast de cabine van de vrachtwagen. |
Verwijder je van het fietspad zodat de
vrachtwagen eventueel naar rechts kan afslaan. Bij het draaien maken de voorste wielen een grote bocht maar
de achterwielen snijden de bocht af. Maak dat je zich niet in de gevaarlijke zone bevindt tussen de voor-
en achterwielen van de vrachtwagen! |
| Je staat te wachten aan een kruispunt en er
komt een vrachtwagen naast je gereden. Je staat naast de achterkant van de vrachtwagen. |
Blijf staan tot de vrachtwagen vertrokken is. |
| Je rijdt met je fiets op straat en bemerkt
dat er een vrachtwagen achteruit rijdt. |
Begeef je onmiddellijk op het voetpad want
de vrachtwagenchauffeur kan je niet zien! Laat voldoende ruimte voor het manoeuvre van de vrachtwagen. |
| Je rijdt op een dubbelrichtingsfietspad en
bemerkt dat er een vrachtwagen vanuit een zijstraat het fietspad zal oversteken. |
Indien je oogcontact kunt hebben met de
chauffeur, en de chauffeur doet teken dat je door mag rijden, kan je dit opvolgen. Anders blijf je staan
op het fietspad tot de vrachtwagen is doorgereden. |
| Je wil de straat oversteken op het zebrapad en
er staat pal tegen het zebrapad een vrachtwagen te wachten. |
Steek enkel over tijdens de periode dat het
licht groen is voor voetgangers! Maak oogcontact met de chauffeur indien mogelijk. Neem een zo groot mogelijke
afstand in acht met de vrachtwagen terwijl je oversteekt zodat de chauffeur je beter kan zien. |
| Je staat te wachten aan een rood licht in een
fietsopstelvak en er bevindt zich een vrachtwagen juist achter het fietsopstelvak.
|
Kijk achter je en zie of je de bestuurder
van de vrachtwagen kan zien. Indien dit niet het geval is, rij zo ver vooruit tot je oogcontact hebt! |
| Je rijdt op een rotonde
en volgt de rotonde waar er een weg op aansluit. |
Kijk goed links achter u! Indien er een
vrachtwagen achter je rijdt en je geen oogcontact met de bestuurder kunt hebben, rij niet verder en wacht
tot de vrachtwagen voorbij is. |
Voor leerlingen van het secundair onderwijs zijn er, naast de jaarlijkse herhaling van de gedragscode, heel wat meer mogelijkheden. Hier wordt oogcontact
met de chauffeur belangrijker omdat ze reeds groter zijn en dus beter gezien kunnen worden. Een lessenpakket
kan uitgewerkt worden met opdrachten zoals:
- Bereken, gegeven de ooghoogte van de chauffeur en de onderste rand van zijn rechterzijdeur, of een persoon
van 1,30 m kan gezien worden op een afstand van 1,10 m van de vrachtwagen. Dit kan berekend worden in de
verschillende richtingen.
- Bereken het oppervlak (tot op een bepaalde afstand) van de gezichtsbelemmering dat wordt ingenomen door de frames tussen de rechterdeur
en de voorruit, en de reeks spiegels die zich rechts vooraan bevinden.
- Neem plaats in de vrachtwagen op ooghoogte van de chauffeur en bepaal waar zich rond de vrachtwagen de
dode hoeken bevinden.
- Hoe is de verhouding tussen het oppervlak op grondniveau (bijv. tot op 3 of 4 m rond
de vrachtwagen) dat wordt
bestreken door rechtstreeks zicht, door zicht via de spiegels of dat helemaal niet zichtbaar is.
- Doe hetzelfde in verticale richting tot op een meter hoogte. Daartoe
stappen enkele leerlingen met een stok van een meter lang naast elkaar rond de vrachtwagen terwijl de
persoon in de cabine laat noteren op welke plaatsen de stokken al dan niet gedeeltelijk nog kunnen gezien
worden.
- Indien mogelijk, laat de vrachtwagen een bocht maken zodat de cabine schuin staat ten opzichte van de laadruimte. Voer vanuit die positie de
voorgaande metingen opnieuw uit. Wat stel je vast?
- Hoe is de verhouding tussen de gebieden waarop de chauffeur rechtstreeks zicht heeft, enkel via spiegels
of geen zicht voor al de voorgaande onderzoeken?
- Zou volgens jou verantwoord zijn om de geteste vrachtwagen in het verkeer te brengen?
Enkele voorbeelden van gevaarlijke situaties voor fietsers:
- Opgepast! Wanneer een grote vrachtwagen naar rechts afslaat, wijkt hij gewoonlijk eerst wat uit naar links. Fietsers
begrijpen dit niet altijd goed. Bij grote vrachtwagens en bij vrachtwagens met aanhangwagen is de uitwijking
naar links noodzakelijk om de bocht naar rechts te kunnen nemen. Bij een vrachtwagen met aanhangwagen kan
die uitwijking naar links zeer groot zijn. Het is geenszins
een opening die wordt gelaten voor de fietser!!! Blijf bij dit manoeuvre zeker uit de buurt want eens je zich tijdens
dit manoeuvre naast de vrachtwagen bevindt, is het te laat!
- N.B.: Stel, je wil aan een kruispunt, voorzien van rode lichten, naar links. Er is een fietsopstelvak voorzien. Je rijdt terwijl de lichten
rood zijn het fietsopstelvak op tussen de wachtende auto's. Er staat een vrachtwagen, die ook naar links wil afslaan, te wachten juist achter het fietsopstelvak.
Op het ogenblik dat de lichten groen worden, zal die vrachtwagen uiteraard zich in gang zetten om naar links af te slaan.
Wees op je hoede om je op dat ogenblik niet vóór de vrachtwagen op te stellen, want dan ben je juist in de dode hoek!
Het is veel beter om op veilige afstand van de vrachtwagen te blijven en die gevaarlijke verplaatsing niet
uit te voeren!
Moet er een aanpassing van het verkeersreglement komen?
Het komt er op aan te vermijden dat het zwaar verkeer en de zwakke weggebruikers mekaar kruisen. Daarom zou het niet
onverstandig zijn in het verkeersreglement op te nemen:
- dat fietsers zich niet mogen opstellen naast een vrachtwagen maar achter de vrachtwagen moeten blijven.
- dat vrachtwagens ruim achter fietsers moeten wachten bij een rood licht en achter de fietsers moeten blijven tot ze
het kruispunt voorbij zijn.
- dat fietsers in de omgeving van een kruispunt of een afslag naar rechts nooit naast de vrachtwagen mogen rijden
of de vrachtwagen mogen inhalen.
- dat het voorrangsrecht van fietsers aan kruispunten wordt afgeschaft. Uiteraard stelt zich het probleem of die afschaffing
enkel zou gelden t.o.v. vrachtauto's of ook t.o.v. personenauto's. Meestal wacht de chauffeur van een personenwagen om rechts
af te slaan tot de fietser voorbij is. De fietser ziet de chauffeur in de auto en kan controleren of de chauffeur hem/haar gezien
heeft. Bij een vrachtwagen is dat anders en is er in bepaalde omstandigheden geen communicatie mogelijk. De toestand zoals
die nu bestaat, is moeilijk houdbaar: de fietser die de verkeersregelgeving
volgt en de voorrang neemt, loopt immers een groot gevaar in de nabijheid van vrachtwagens.
Eens die gedragscode is uitgewerkt of het verkeersreglement is aangepast, moet deze in de verschillende media en in het
onderwijscircuit voortdurend onder de aandacht van de fietser worden gebracht. Het duurt jaren eer oude gewoontes zijn verdwenen.
Gevolgen voor de aanleg van kruispunten
Bij een kruispunt komt het erop aan dat de verkeersstromen uit de verschillende richtingen afwisselend voorrang krijgen zodat het
verkeer vlot kan verlopen. Maar we stellen vast dat er dan nog zware ongevallen gebeuren. De reden is de hier besproken
dode hoek bij vrachtwagens. Het is dan ook logisch dat er een bijkomende afbaking komt tussen de zwakke weggebruiker en
het zwaar verkeer. Die beide stromen moeten van elkaar gescheiden blijven. Men kan dit verwezenlijken door een spreiding
in de tijd of een opdeling van de verkeersstromen op verschillende plaatsen.
- Spreiding in de tijd: de verkeerslichten zijn zo geregeld dat de fietsers op andere tijdstippen het kruispunt opkomen dan
het gewone verkeer. Mogelijk betekent dit langere wachttijden voor het autoverkeer.
- Opdeling van de verkeersstromen op andere plaatsen: Vóór het kruispunt wordt het fietspad afgeleid naar
rechts om op enige afstand van het kruispunt een weg te kruisen. Normaliter heeft de fietser op dat punt geen voorrang omdat
hij de weg haaks moet oversteken. In elk geval wordt de fietser zo veel beter opgemerkt door de vrachtwagenchauffeur.
Gevolgen voor veiligheid op rotondes
Laat mij toe te stellen dat er momenteel in Vlaanderen een wildgroei is van rotondes. Daarenboven zijn de voorrangsregels heel
sterk verschillend op de diverse rotondes.
Uit een studie verschenen in de Verkeersspecialist bleek dat rotondes voor haast alle weggebruikers veiliger was, behalve
voor fietsers! Zo stijgt het aantal ongevallen met fietsers na de aanleg van rotondes met maar liefst 27 pct. Het cijfer
voor de ongevallen met doden of zwaargewonden is nog alarmerender, dat stijgt met 41 tot 46 procent.
(Made in Limburg)
- Rotonde zonder fietspad
Vele fietsers voelen zich hier heel onzeker. Nochtans is het juist de bedoeling dat de fietsers het midden van de rijstrook
gebruiken zodat ze duidelijk kunnen gezien worden door auto- en de vrachtwagenbestuurders. Uiteraard moet de fietser telkens
goed laten merken waar hij/zij de rotonde zal verlaten.
- Rotonde met fietspad op de rotonde
Dit zijn voor de fietser gevaarlijke rotondes omdat de fietser al vlug in een dode hoek van de vrachtwagen terechtkomt. Ook
hier geldt de regel: Blijf achter de vrachtwagen! Kijk bij het oversteken van een afrit eerst eens goed achter je om
te zien of de weg voor je veilig is. Als je oogcontact kunt hebben, is er geen probleem. Zoniet, is het beter je voorrang af
te staan.
- Rotonde met fietspad naast de rotonde
- Rotonde met fietsers in de voorrang
- Rotonde met fietsers uit de voorrang
Ook hier moet de nodige omzichtigheid aan de dag gelegd worden.
N.B.:
Nederland:
4. Maatregelen om dodehoekongevallen te voorkomen
Laatst gewijzigd op 10 juli 2012